Sanal Mağaza kiralanarak yapılan ticari kazancın vergilendirilmesi

[Ahmet Barlak]

Evde Üretilen Ürünlerin İnternet Ortaminda Satilmasi Durumunda Vergisel Yükümlülük


1. Konu

Gelir Vergisi Kanunu, evlerde üretilen ürünlerin üretenler tarafından satılmasını özellikli bir durum olarak değerlendirmiş ve sınırlarını belirleyerek esnaf muaflığı içerisine almıştır. Bu ürünlerin mükelleflere teslimi ve pazar takibi şeklindeki satışında ise muafiyet bulunmamaktadır. Öte yandan günümüzün gelişen ticaret şekilleri arasında yer alan e-ticaret, evde üretilen ürünlerin de pazarlandığı bir ortam haline gelmektedir. Birçok e-ticaret ortamında evde üretilen ürünlerin bulunduğunu görmekteyiz.

Bu yazıda, e-ticaret ortamlarının çeşitliliğini de dikkate alarak evde üretilen ürünün e-ticaret yoluyla satışa sunulması durumunda ürünü üreten kişilerin vergilendirilmesi konusu değerlendirilecektir.

2.Evde Üretilen Ürünün Üreten Tarafından Açılmış Olan İnternet Sitesinde Satışının Yapılması Durumunda Vergileme

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun “Vergiden Muaf Esnaf” başlıklı 9′uncu maddesinde; “Ticaret ve sanat erbabından aşağıda yazılı şekil ve suretle çalışanlar gelir vergisinden muaftır.
1) Motorlu nakil vasıtaları kullanmamak şartı ile gezici olarak veya bir iş yeri açmaksızın perakende ticaret ile iştigal edenler (Giyim eşyalarıyla zati ve süs eşyaları, değeri yüksek olan ev eşyaları ile pazar takibi suretiyle gıda, bakkaliye ve temizlik maddelerini ve sabit iş yerlerinin önünde sergi açmak suretiyle o işyerlerinde satışı yapılan aynı neviden malları satanlar hariç);
…..
6) Evlerde kullanılan dikiş, nakış, mutfak robotu, ütü ve benzeri makine ve aletler hariç olmak üzere, muharrik kuvvet kullanmamak ve dışarıdan işçi almamak şartıyla; oturdukları evlerde imal ettikleri havlu, örtü, çarşaf, çorap, halı, kilim, dokuma mamulleri, kırpıntı deriden üretilen mamuller, örgü, dantel, her nevi nakış işleri ve turistik eşya, hasır, sepet, süpürge, paspas, fırça, yapma çiçek, pul, payet, boncuk işleme, tığ örgü işleri, ip ve urganları, tarhana, erişte, mantı gibi ürünleri işyeri açmaksızın satanlar. Bu ürünlerin, pazar takibi suretiyle satılması ile ticari, zirai veya mesleki faaliyetleri dolayısıyla gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olanların düzenledikleri hariç olmak üzere; düzenlenen kermes, festival, panayır ile kamu kurum ve kuruluşlarınca geçici olarak belirlenen yerlerde satılması muaflıktan faydalanmaya engel değildir.

Ticari, zirai veya mesleki kazancı dolayısı ile gerçek usulde gelir vergisine tabi olanlar ile yukarıda sayılan işleri gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine bağlılık arz edecek şekilde yapanlar esnaf muaflığından faydalanamazlar.” hükmü yer almaktadır. Konu ile ilgili olarak yayımlanan 264 Seri No.lu Gelir Vergisi Kanunu Genel Tebliği’ne göre GVK’nın “Esnaf Muaflığı” başlıklı 9′uncu maddesinin birinci fıkrasının (6) numaralı bendinde yapılan değişiklikle, evlerde kullanılan dikiş, nakış, mutfak robotu, ütü ve benzeri makine ve aletler, muharrik kuvvet kapsamından çıkartılmış ve böylece söz konusu makine ve aletlerin kullanılmasının muafiyetten yararlanmaya engel olmaması sağlanmıştır.

Aynı Tebliğ’e göre esnaf muaflığı kapsamında evlerde üretilebilecek ürünler; mevcut bentte yer alan ürün çeşitlerine ilave olarak, kırpıntı deriden üretilen mamuller, tarhana, erişte, mantı, her nevi pul, payet, boncuk işleme, tığ örgü işleri gibi ürün ve mamullerin üretim ve satışıyla iştigal edenler de esnaf muaflığı kapsamına alınmıştır. Muafiyet kapsamındaki ürünler, bentte yer alan ürünlerle sınırlı olmayıp bu ürünlere benzerlik gösteren diğer ürünleri aynı şartlarla üretip satanlar da esnaf muaflığı kapsamında değerlendirilecektir.
Evlerde üretilen ürünlerin ne şekilde pazarlandığı konusu da esnaf muaflığından yararlanmayı etkilemektedir.

Muafiyet kapsamında bulunanlar, evlerde ürettikleri ürünleri;
- Bir işyeri açmaksızın,
- Düzenlenen kermes, festival ve panayırlarda (Gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerince düzenlenenler hariç),
- Kamu kurum ve kuruluşlarınca geçici olarak belirlenen yerlerde
sattıkları takdirde esnaf muaflığından yararlanmaya devam edeceklerdir.

Öte yandan esnaf muaflığı kapsamında sayılan işlerin gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine bağlılık arz etmeyecek şekilde devamlı olarak yapılması muafiyetten yararlanmaya engel oluşturmamaktadır.

Ayrıca; GVK’nın “Basit Usulde Ticari Kazancın Tespiti” başlıklı 46′ncı maddesinin birinci fıkrasında; 47 ve 48′inci maddelerde yazılı şartları topluca haiz olanların kazançlarının basit usulde tespit olunacağı, 51′inci maddesinde ise Maliye Bakanlığının teklifi ve Bakanlar Kurulunun kararı ile basit usulde vergilendirilecek mükelleflerin iş grupları, sektörler, il ve ilçeler, büyükşehir belediyeleri dahil olmak üzere il ve ilçelerin belediye sınırları (mücavir alanlar dahil), belediyelerin nüfusları, yöreler itibariyle veya sabit bir işyerinde faaliyette bulunulup bulunulmadığına göre belirlenebileceği hükmü bulunmaktadır.

Konuya ilişkin yetki kullanımı göre Bakanlar Kurulunun 12.01.1995 tarih ve 95/6430 sayılı Kararı ile gerçekleşmiş ve 253 seri nolu GVK Genel Tebliği’nde basit usule göre vergilendirilecek mükelleflere ilişkin açıklamalar yapılmıştır. Tebliğe göre, büyükşehir belediyesi olan illerin (Erzurum, Diyarbakır, Sakarya ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ile Büyükşehir Belediyesi sınırları içerisine alınan yerlerden, yeni bağlanan mahallelerle birlikte 2000 yılı genel nüfus sayımındaki nüfusu 30.000′den az olan yerler hariç) mücavir alan sınırları dahil olmak üzere Büyükşehir Belediye sınırları içinde faaliyette bulunanlardan;

a) Her türlü emtia imalatı ile uğraşanlar,
b) Her türlü emtia alım-satımı ile uğraşanlar,
….
gerçek usulde vergilendirilirler.

Tebliğde belirtilen emtia imalatı ile emtia alım-satımına konu olan mallar konusunda bir kısıtlama bulunmamaktadır. Bu durumda evlerde üretilen ürünler nedeniyle esnaf muaflığından yararlanılamaması durumunda büyükşehir belediyesi (mücavir alan sınırları dahil) olan yerlerde (Erzurum, Diyarbakır ve Sakarya hariç) gerçek usulde, diğer yerlerde ise basit usulde vergilendirme yapılacaktır.

Diğer taraftan, Vergi Usul Kanunu’nun 156′ncı maddesinde; “Ticari, sınai, zirai ve mesleki faaliyette işyeri; mağaza, yazıhane, idarehane, muayenehane, imalathane şube, depo, otel, kahvehane, eğlence ve spor yerleri, tarla, bağ, bahçe, çiftlik, hayvancılık tesisleri, dalyan ve voli mahalleri, madenler, taş ocakları, inşaat şantiyeleri, vapur büfeleri gibi ticari, sınai, zirai veya mesleki bir faaliyetin icrasına tahsis edilen veya bu faaliyetlerde kullanılan yerdir.” şeklinde tanımlanmıştır. Madde hükmünden de anlaşılacağı üzere işyerinin tanımı yapılırken, ticari, sınai, zirai ve mesleki faaliyetin yapılması ve yürütülmesinde kullanılan yerlerin neler olabileceği nitelenmiş ve tanımda belirtilen yerler “gibi” denilmek suretiyle kesin bir sınırlama yapılmamıştır. Bu nedenle, internet üzerinden satış faaliyetinin işin organizasyonunu internet üzerinden yapılması durumunu ortaya çıkaracağından, kullanılmış olan internet sitesi iş yeri olarak nitelendirilecektir.

Yukarıda esnaf muaflığı, basit usul, gerçek usul ve işyeri konusundaki açıklamalar birlikte değerlendirildiğinde, evlerde üretilen ürünlerin üreten kişi tarafından kurulacak bir internet sitesi kullanılarak satılması durumunda, internet sitesi işyeri olarak değerlendirilecek ve üretim ve satış faaliyetleri nedeniyle esnaf muaflığından yararlanılamayacaktır. Evde ürettiklerini kurduğu internet sitesini kullanarak pazarlayan kişi büyükşehir sınırları (Erzurum ve Diyarbakır hariç) içerisinde değilse Kanun’daki diğer şartların da sağlanması koşulu ile basit usulden yararlanacaktır. Basit usulden yararlanılması durumunda, bu faaliyetlerle ilgili olarak vergi dairelerine herhangi bir bildirim ve beyanda bulunma yükümlülüğü bulunmadığı gibi, İdarenin verdiği bir özelgeye göre vergi dairelerince mükellefin faaliyetiyle ilgili olarak herhangi bir tespit yapılması mümkün bulunmamaktadır. Yapılan faaliyet büyükşehir belediye sınırları içerisinde ise (Erzurum ve Diyarbakır hariç) basit usulden faydalanılamayacak ve gerçek usulde vergilendirilme yapılacaktır.

3.Evde Üretilen Ürünün E-Çarşılarda Satışının Yapılması Durumunda Vergileme

Elektronik ortamda ticaret yapmak üzere kurulmuş ve reel ortamda bir satış yerine sahip olmayan işletmeler de mağaza işleterek satış yapan işletmeler gibi satışa sunacakları çeşitli ürünleri üretici, toptancı ya da ithalatçısından kendileri adına satın alarak müşterilerine sunabilecekleri gibi; ellerindeki ürünleri elektronik ortamda satmak isteyenlere hizmet vererek elektronik ticaret ortamı oluşturabilirler. Gözde olduğu zamanlardaki etkinliğini kaybetse de işlevini sürdüren “Kapalıçarşı” gibi, çok çeşitli ürünlerin ve bu ürünleri satan tacirlerin buluştuğu bir yer olan ve yalnızca elektronik ortamda ticaret yapılan bu ortamları E-Çarşı (e-market) olarak adlandırabiliriz. İğneden ipliğe her türlü ürünün bulunabildiği bu alış-veriş ortamları aynı zamanda “Bitpazarı” gibi ticaret yapmayan kişilerin kendilerine ait ürünlerin satışa sunulduğu bir ortam olarak da işlev üstlenebilmektedirler. Bu anlamda E-Çarşı tam çağına uygun yani çağdaş bir alış-veriş ortamıdır.

E-Çarşıda ürün satışı yapmak için öncelikle E-çarşı satıcısı (Seller at E-market) olmak üzere üyelik ve kayıt yaptırma işlemlerinin yerine getirilmesi gerekir. E-Çarşı ortamının yöneticisi konumunda olan şirket, yönetici konumu nedeniyle yapılan işlemlerden sorumlu olabileceği için bu ortamda ürün satışı yapmak isteyen kişi ya da şirketler hakkında bilgi sahibi olmak isteyecektir. Bunu sağlamak üzere E-Çarşıda ürün satışı yapmak isteyenlerin bu siteye üye olması için bir dizi işlemin öncelikle yerine getirilmesi gereklidir. E-Çarşı müşterisi (Costumer at E-market) olabilmek için de öncelikle üyelik ve kayıt yaptırma işlemlerinin yerine getirilmesi gerekir. E-Çarşı ortamının yöneticisi konumunda olan şirket, yönetici konumu nedeniyle yapılan işlemlerden sorumlu olabileceği için bu ortamda ürün satın almak isteyen kişi ya da şirketler hakkında bilgi sahibi olmak isteyecektir. Bunu sağlamak üzere E-Çarşıdan ürün satın almak isteyenlerin bu siteye üye olması için bir dizi işlemin öncelikle yerine getirilmesi gereklidir. E-çarşılarda, ürün satışı yapan kişilere adına E-dükkân (E-shop) da diyebileceğimiz elektronik ortamda dükkân açma olanağı da sağlanmaktadır. E-dükkânlarda, aynı fiziksel ortamdaki gibi bir raf düzeni oluşturmak mümkündür ancak, tezgâhtar yoktur, hakkında bilgi alınmak istenen ürün hakkında önceden hazırlanmış ve bazen tezgâhtara göre daha doyurucu bilgiler içeren kataloglar ve ürün tanıtım bilgileri vardır. Böylece elektronik alışveriş müşterisi özellikle büyük şehirlerde ulaşım maliyetlerine katlanmadan ve fiziksel olarak yorulmadan çok farklı E-çarşılarda gezebilir, farklı E-dükkânlara uğrayarak istediği şekilde ürün karşılaştırması yapabilir, bu araştırmalar sonucunda alış-veriş kararını daha sağlıklı verebilir.

Yukarıda belirtildiği üzere evlerde ürettikleri ürünleri pazarlamak için internet sitesi kuran kişilerin esnaf muaflığından yararlanması mümkün olmayıp, bu kişiler bulundukları yerin büyükşehir belediyesi sınırları içerisinde olması durumuna göre basit usul ya da gerçek usule göre vergilendirilecektir. Evlerde üretilen ürünlerin üreten kişi tarafından kurulmamış olan başkaları tarafından kurulmuş E-Çarşı diye adlandırılabilecek olan internet ortamlarında satışa sunulması durumunda internet ortamının evde ürün üreten açısından işyeri olarak kabul edilmemesi gerekmektedir. Bu durumda evde üretilen ürünün satışa sunulduğu internet ortamının (E-Çarşı), ürününü satmak isteyen açısından bir çeşit pazaryeri olarak değerlendirilmesi gereklidir.

Yukarıda esnaf muaflığı, basit usul, gerçek usul ve işyeri konusundaki açıklamalar birlikte değerlendirildiğinde, evlerde üretilen ürünlerin üreten kişi dışında kişiler tarafından kurulmuş olan bir internet sitesi (E-Çarşı) kullanılarak satılması durumunda, satış yapılan internet sitesinin pazaryeri olarak nitelendirilmesi ve satış yapan bakımından işyeri olarak değerlendirilmemesi gerektiği düşünülmektedir. Evde ürettiklerini başkaları tarafından kurulmuş bir internet sitesini kullanarak pazarlayan kişi büyükşehir sınırları (Erzurum, Diyarbakır ve Sakarya hariç) içerisinde değilse Kanun’daki diğer şartların da sağlanması koşulu ile basit usulden yararlanmalıdır. Basit usulden yararlanılması durumunda, bu faaliyetlerle ilgili olarak vergi dairelerine herhangi bir bildirim ve beyanda bulunma yükümlülüğü bulunmayacak, idarenin verdiği bir özelgeye göre vergi dairelerince mükellefin faaliyetiyle ilgili olarak herhangi bir tespit yapılmayacaktır. Yapılan faaliyet büyükşehir belediye sınırları içerisinde ise (Erzurum, Diyarbakır ve Sakarya hariç) basit usulden faydalanılamayacak ve gerçek usulde vergilendirilme yapılacaktır.

4.Sonuç

Evde üretilen ürünlerin e-ticaret yoluyla satılması durumunda karşılaşılacak vergisel yükümlülükler konusunda doğabilecek tereddütlerin giderilmesi ve konunun açıklığa kavuşturulması gerekmektedir. Evlerde üretilen ürünlerin başkaları tarafından kurulmuş E-Çarşı diye adlandırılabilecek olan internet ortamlarında satışa sunulması durumunda internet ortamının evde ürün üreten ve ürününü satmak isteyen açısından bir çeşit pazaryeri olarak değerlendirilmesi gerektiği düşünülmektedir. Bu durumda kanundaki diğer koşulların sağlanması durumunda basit usulden yararlanılması gerekmektedir.

Tayfun ŞAHİN
Bu Makale Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi Şubat 2013 Sayısında yayımlanmıştır.
Kaynak: MÜHAK / Vergi Mükellefinin Haklarını Koruma Derneği
11th February 2013, Yıldırım Ercan tarafından yayınlandı