Rödovans Sözleşmelerinde Damga Vergisi Oranı

[Ahmet Barlak]

Kağıtların mahiyetlerinin tayini
488 sayılı damga vergisi kanunu Madde 4 – Bir kağıdın tabi olacağı verginin tayini için o kağıdın mahiyetine bakılır ve buna göre tabloda yazılı vergisi bulunur.
Kağıtların mahiyetlerinin tayininde, şekli kanunlarda belirtilmiş olanlarda kanunlardaki adlarına,belirtilmemiş olanlarda üzerlerindeki yazının tazammun(içerdiği-kapsadığı) ettiği hüküm ve manaya bakılır.
Mahiyeti tayin edilmek istenen kağıt üzerinde başka bir kağıda atıf yapılmışsa, atıf yapılan kağıdın hükümlerine nazaran iktisap ettiği mahiyete göre vergi alınır.

Yargıtay’ın içtihattı birleştirme kararlarında rödovans sözleşmeleriyle ilğili sorunların çözümünde borçlar kanunun ürün hasılatının kirasına ilişkin hükümlerinin uygulanması gerektiğini belirtimiştir.

6098 sayılı Borçlar Kanunu’nda bir şey ya da hakka ilişkin kullanma, yararlanma hakkının devrini amaçlayan sözleşmeler arasında yer alan kira sözleşmelerinin, adi kira ve hasılat kirası olarak ikili bir ayrıma tabi tutulmaktadır.
.
Aynı Kanun’un 299. maddesinde; “Adi kira ilişkisinde kiralayan bir şeyin kullanılmasını bir bedel karşılığında kiracıya terk etmek borcu altına girmek”

357. maddesinde ise; “Hasılat kirasının, hasılat veren bir mal veya hakkın kullanılmak, semerelerinden faydalanılmak ve işletilmek üzere bir bedel karşılığında kiralayan tarafından kiracıya devredilmesi” şeklinde tanımlanmıştır.
.
Hasılat kirası sözleşmeleri, sadece işyeri kiralama işlemlerinde ve özellikle ekonomik kriz dönemlerinde düzenlenmekte, kira bedeli olarak aylık sabit bir tutar yerine veya onunla birlikte işyerinin belirli bir cirosu alınmaktadır.
.
Uygulamada “hasılat paylaşımı”, “gelir paylaşımı” vb. şekillerde düzenlenen sözleşmeler uyarınca yapılan kiralama işlemlerinde, sabit bir kira bedeli yerine bu işyerlerinde elde edilen hasılatı paylaşılmaktadır.

6098 S.lı Türk Borçlar Kanunu (Yeni) MADDE 357
Ürün kirası kiraya verenin, kiracıya, ürün veren bir şeyin veya hakkın kullanılmasını ve ürünlerin devşirilmesini bedel karşılığında bırakmayı üstlendiği sözleşmedir.

Ürüne katılmalı kira, kira bedelinin devşirilecek ürünün belli bir oranı olarak kararlaştırıldığı ürün kirasıdır. Bu oran sözleşmeyle kararlaştırılmamışsa, yerel âdete göre belirlenir.


Madde gerekçesi

818 sayılı Borçlar Kanunu’nun 270 inci maddesini karşılamaktadır.

Tasarının iki fıkradan oluşan 356 ncı maddesinde, ürün kirası tanımlanmaktadır.

818 sayılı Borçlar Kanunu’nun 270 inci maddesinin kenar başlığında kullanılan "A. Tarifi" şeklindeki ibare, Tasarının 356 ncı maddesinde "A. Tanımı" olarak değiştirilmiştir.

818 sayılı Borçlar Kanunu’nun 270 inci maddesinin ikinci ve son fıkrasının aynı konuya ilişkin olduğu göz önünde tutularak, Tasarıda tek fıkra hâlinde kaleme alınmıştır.

818 sayılı Borçlar Kanunu’nun 270 inci maddesinin birinci fıkrasında kullanılan "ücret" sözcüğü yerine, ücretin işgörme sözleşmelerinde işverenin işçiye karşı olan borcunu ifade etmek için kullanılması doğru olmakla birlikte, kira sözleşmesinde kiracının kiraya verene karşı olan borcu her zaman paradan ibaret olmadığı için, Tasarının 356 ncı maddesinin birinci fıkrasında "bedel" sözcüğü kullanılmıştır.

Ayrıca, 818 sayılı Borçlar Kanunu’nun 270 inci maddesinin ikinci ve son fıkralarında kullanılan "iştirakli kira" ibaresi yerine, Tasarının 356 ncı maddesinin ikinci fıkrasında "ürüne katılmalı kira" ibaresi kullanılmıştır. Bununla birlikte, ürün kirasında kira bedeli, bir miktar para veya devşirilecek ürünün belirli bir oranı olarak kararlaştırılabilir.

818 sayılı Borçlar Kanunu’nun 270 inci maddesinin ikinci fıkrasında kullanılan "hâsılatın bir hissesi" şeklindeki ibare, Tasarının 356 ncı maddesinin ikinci fıkrasında "devşirilecek ürünün belli bir oram" şeklinde ifade edilmiştir. Fıkrada söz konusu edilen ürüne katılmalı kira, Ülkemizin değişik bölgelerindeki örf ve âdete göre, "ortakçılık" , "yarıcılık" ve "marabacılık" gibi isimlerle anılmaktadır.

Metninde yapılan arılaştırma ve düzeltme dışında, maddede 818 sayılı Borçlar Kanunu’na göre bir hüküm değişikliği yoktur.

T.C.
Yargıtay
6. Hukuk Dairesi

Esas No:2015/8519
Karar No:2016/519
K. Tarihi:28.1.2016



İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ : Ankara 8. Asliye Ticaret Mahkemesi
TARİHİ : 29/01/2014
NUMARASI : 2013/56-2014/29

Mahalli mahkemesinden verilmiş bulunan yukarıda tarih ve numarası yazılı alacak davasına dair karar, davalı tarafından süresi içinde temyiz edilmiş olmakla, dosyadaki bütün kağıtlar okunup gereği görüşülüp düşünüldü.
Dava, rodövans sözleşmesi uyarınca kiracının ödemekle yükümlü olduğu maden arama katkı payının tahsili istemine ilişkindir. Mahkemece davanın kabulüne karar verilmiş hüküm davalı vekili tarafından temyiz edilmiştir
Davacı vekili dava dilekçesinde; Müvekkiline ait Dolomit madeni ruhsat sahasının 10.11.1992 tarihli sözleşme ile önce dava dışı ..i.'ne devredildiğini, daha sonra adı geçen şirketin 08.05.1997 tarihinde düzenlenen taahhütname ile söz konusu sahayı tüm hak ve vecibeleri ile davalı ...’ye devrettiğini, 10.11.1992 tarihli sözleşmenin 6-e maddesi gereğince, davalı işletmecinin ürettiği cevherin beher tonu için ocak başı satış fiyatının %5'ini, maden arama katkı payı olarak ödemekle yükümlü olduğunu, ancak davalının bu yükümlülüğünü yerine getirmediğini belirterek, 2011 yılına ait 164.452,67 TL maden arama katkı payı alacağının reeskont faizi ile birlikte davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir. Mahkemece yapılan yargılama sonucunda davanın kabulü ile 164.452,67 TL nin 01.04.2012 tarihinden itibaren işleyecek reeskont faizi ile birlikte davalıdan tahsiline karar verilmesi üzerine hüküm davalı vekili tarafından temyiz edilmiştir.
01.10.2011 tarihinde yürürlüğe giren Hukuk Muhakemeleri Kanun'unun 1.maddesi uyarınca; mahkemelerin görevi ancak kanunla düzenlenir. Görev kamu düzenine ilişkin olup aynı zamanda bir dava şartıdır. Mahkeme dava şartlarının mevcut olup olmadığını, davanın her aşamasında kendiliğinden araştıracağı gibi taraflar da dava şartı noksanlığını her zaman ileri sürebilirler. Taraflar arasındaki uyuşmazlık hasılat kirasının bir türü olarak kabul edilen rödovans sözleşmesine ilişkindir. HMK.’nun 4/1-a maddesinde; kira sözleşmesinden kaynaklanan alacak davaları da dahil olmak üzere tüm uyuşmazlıkların Sulh Hukuk Mahkemesinde görülüp çözüme kavuşturulacağı hükme bağlanmıştır. Eldeki dava 6100 sayılı HMK’nun yürürlüğe girmesinden sonra 23.01.2013 tarihinde açılmış olup görevli mahkeme sulh hukuk mahkemesidir. Mahkemece görevsizlik kararı verilmesi gerekirken işin esasının incelenerek yazılı şekilde hüküm kurulmuş olması doğru görülmediğinden hükmün bu sebeple bozulması gerekmiştir.

SONUÇ:Yukarıda açıklanan nedenlerle temyiz itirazlarının kabulü ile 6100 sayılı HMK.ya 6217 Sayılı Kanunla eklenen geçici 3.madde hükmü gözetilerek HUMK.nın 428.maddesi uyarınca hükmün BOZULMASINA, bozma nedenine göre sair temyiz itirazlarının şimdilik incelenmesine yer olmadığına, istek halinde peşin alınan temyiz harcının temyiz edene iadesine, 28.01.2016 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.

[Ahmet Barlak]

Rödovans sözleşmeleri mahiyeti itibari ile 6098 sayılı borçlar kanuna göre kira sözleşmesinin bir türü olan ürün hasılatı kira sözleşmesidir.
damga vergisi kanunun 4. maddesine göre adı kanunda açıkca yazmayan sözleşmelerde damga vergisinin tayininde sözleşmenin mahiyetinin içereceği hükme
bakılması gerektiği belirtildiğinden damga vergisi oranı kira sözleşmelerine uygulanan binde 1,89 olarak alınması gerektiği görüşündeyiz.

[Ahmet Barlak]

T.C.

GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI

İSTANBUL VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI

Mükellef Hizmetleri Diğer Vergiler Grup Müdürlüğü

11/08/2015

Sayı : 97895701-155[1-2014/207]-73770

Konu : Rödovans sözleşmesinin hangi oran üzerinden damga vergisine tabi tutulacağı

İlgide kayıtlı özelge talep formunuz ve eklerinin incelenmesinden, firmanızın ... A.Ş.'ye ait birden fazla maden ruhsatını ve bir ruhsatının belirlenmiş alanlarını rödovans sözleşmesinde belirlenmiş birim fiyat ve asgari üretim miktarı üzerinden kiraladığı, bu kapsamda şirketiniz ile anılan firma arasında imzalanan rödovans sözleşmesinin hangi oran üzerinden damga vergisine tabi tutulması gerektiği hakkında bilgi verilmesinin istenildiği anlaşılmaktadır.

Bilindiği üzere, 488 sayılı Damga Vergisi Kanununun 1'inci maddesinde, bu Kanuna ekli (1) sayılı tabloda yazılı kağıtların damga vergisine tabi olduğu; 3'üncü maddesinde, damga vergisinin mükellefinin kağıtları imza edenler olduğu; 4'üncü maddesinde, bir kağıdın tabi olacağı verginin tayini için o kağıdın mahiyetine bakılacağı ve buna göre tabloda yazılı vergisinin bulunacağı, kağıtların mahiyetlerinin tayininde, şekli kanunlarda belirtilmiş olanlarda kanunlardaki adlarına, belirtilmemiş olanlarda üzerlerindeki yazının tazammun ettiği hüküm ve manaya bakılacağı, mahiyeti tayin edilmek istenen kağıt üzerinde başka bir kağıda atıf yapılmışsa, atıf yapılan kağıdın hükümlerine nazaran iktisap ettiği mahiyete göre vergi alınacağı; 10'uncu maddesinde, damga vergisinin nispi veya maktu olarak alınacağı, nispi vergide, kağıtların nevi ve mahiyetlerine göre, bu kağıtlarda yazılı belli para, maktu vergide kağıtların mahiyetleri esas olduğu, belli para teriminin, kağıtların ihtiva ettiği veya bunlarda yazılı rakamların hasıl edeceği parayı ifade edeceği hükme bağlanmıştır.

Kanuna ekli (1) sayılı tablonun, "I-Akitlerle ilgili kağıtlar" başlıklı bölümünün A/1 fıkrasında, belli parayı ihtiva eden mukavelename, taahhütname ve temliknamelerin; A/2 fıkrasında da kira mukavelenamelerinin (mukavele süresine göre kira bedeli üzerinden) nispi oranda damga vergisine tabi olduğu hükme bağlanmıştır.

Özelge talep formunuz eki "Rödovans Sözleşmesi"nin incelenmesinden, "İşin Konusu" başlıklı 1'inci maddesinde, bu sözleşmenin; hukuku ….. Maden'e ait olan aşağıda isimleri, Ek- 1'de ise Ruhsat, İşletme İzni, ÇED, GSM, Mülkiyet ve Orman İzin alanları belirtilen ruhsat sahaları ve/veya içerisinde yer alan kuvars/kuvarsit lokal alanlarında, bu sözleşmede belirlenmiş sorumluluklar çerçevesinde ….. Maden tarafından rödovans karşılığı işletmesi ve değerlendirilmesini kapsadığı belirtilerek, 5 yıllık bir süre için toplam minimum üretim miktarına ve rödovans bedeline yer verildiği anlaşılmaktadır.

Bilgi edinilmesini rica ederim.